Moonshot to termin, który odnosi się do wyjątkowo ambitnych, śmiałych celów, często uważanych za prawie niemożliwe do osiągnięcia w normalnych warunkach. Inspiracja pochodzi z misji lądowania człowieka na Księżycu (Apollo 11), która była uważana za monumentalne i niezwykle trudne zadanie, ale została zrealizowana dzięki zaangażowaniu, innowacji i współpracy.
President Kennedy gave his famous moonshot speech #OTD in 1961, setting a course for NASA and the nation. Read our letter to James Webb (who was the head of NASA at the time) from March of ’61, concluding that „scientific exploration of the Moon and planets should be clearly stated as the ultimate objective of the U.S. space program for the foreseeable future.” źródło: National Academies
W kontekście biznesowym lub projektowym “moonshot” oznacza:
1. Przełomowe innowacje, których celem jest nie tylko poprawa istniejącego stanu rzeczy, ale fundamentalna zmiana podejścia, procesów czy technologii, która może całkowicie przekształcić sektor.
2. Długofalowa wizja. Moonshoty często wymagają planowania na wiele lat naprzód, z pełną świadomością, że wyniki mogą nie być natychmiastowe, ale ich realizacja przyniesie olbrzymią wartość w przyszłości.
3. Wysokie ryzyko, wysoka nagroda! To cele, które niosą ze sobą duże ryzyko niepowodzenia, ale jeśli się powiodą, mogą przynieść ogromne korzyści, często wielokrotnie przekraczające to, co można osiągnąć standardowymi środkami.
4. Zaangażowanie zespołów w niemożliwe. Moonshoty są także po to, aby motywować zespoły do myślenia poza utartymi schematami, dając im przestrzeń do kreatywności i rozwijania innowacyjnych rozwiązań.
Szwedzcy naukowcy, w szczególności Magnus Henrekson, Christian Sandström i Mikael Stenkula, przedstawiają krytyczne spojrzenie na ideę “moonshotów” i związanej z nimi polityki przemysłowej w publikacji „Moonshots and the New Industrial Policy: Questioning the Mission Economy”. W swojej pracy kwestionują efektywność polityk opartych na tzw. Mission-Oriented Innovation Policies (MOIPs), które są inspirowane wielkimi, centralnie planowanymi przedsięwzięciami, jak program Apollo czy wojna z rakiem.
Szwedzcy badacze zwracają uwagę, że chociaż koncepcje „moonshot” mają na celu mobilizację społeczeństwa do realizacji ambitnych celów, to często prowadzą do niezamierzonych skutków, takich jak rent seeking, czyli dążenie do uzyskiwania korzyści bez tworzenia wartości dodanej. Według nich, kluczowym problemem MOIPs jest to, że opierają się na przekonaniu o zdolności rządu do skutecznego planowania i koordynacji innowacji, co w rzeczywistości nie zawsze działa. Zamiast tego proponują bardziej zdecentralizowane podejście, które stawia na eksperymenty rynkowe, selekcję i przesiewanie, co lepiej sprzyja innowacjom i rozwojowi gospodarczemu .
Ich badania sugerują, że polityki oparte na dużych rządowych misjach często faworyzują interesy uprzywilejowanych grup, zamiast otwierać przestrzeń na prawdziwą innowacyjność. Podają kilka przykładów
- Wojna z rakiem (War on Cancer) – Pierwsza „moonshot” misja ogłoszona przez prezydenta USA Richarda Nixona w 1971 roku miała na celu zwalczenie raka poprzez skoncentrowanie zasobów naukowych i technologicznych. Mimo ogromnych nakładów finansowych i wysiłków, oczekiwane rezultaty nie zostały osiągnięte, a liczba przypadków raka wciąż rosła. Autorzy podkreślają, że takie kompleksowe misje mogą być zbyt ambitne, co prowadzi do ich niepowodzenia.
- Brazylijski przemysł stoczniowy – W 2000 roku Brazylia podjęła próbę ożywienia swojego przemysłu stoczniowego, porównując ten projekt do „wyścigu kosmicznego”. Państwo wprowadziło liczne programy wsparcia, w tym subsydia i wymogi dotyczące lokalnych dostawców. Mimo początkowych sukcesów, projekt zakończył się niepowodzeniem, a sektor stoczniowy upadł, co doprowadziło do licznych skandali korupcyjnych i problemów gospodarczych.
- Walka z bezdomnością w USA (2010–2022) – Misja rządu USA miała na celu zakończenie bezdomności w ciągu 10 lat. Mimo podwojenia wydatków federalnych, liczba osób bezdomnych nie uległa znaczącej zmianie. Autorzy wskazują, że zwiększenie finansowania nie zawsze prowadzi do rozwiązania problemu, a sama struktura misji była problematyczna.
- Green Deal w Unii Europejskiej – Kolejny przykład to ogromna inwestycja UE w tzw. Green Deal, który ma na celu osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Mimo szlachetnych celów, autorzy zauważają, że takie inicjatywy mogą być zdominowane przez interesy polityczne i gospodarcze, co prowadzi do nierównomiernego podziału korzyści oraz trudności w realizacji misji na szeroką skalę.
Te przykłady pokazują, że choć polityki typu „moonshot” mogą być inspirujące, to w praktyce często natrafiają na bariery związane z brakiem wystarczających zasobów, problemami z koordynacją oraz politycznymi wpływami.
Więcej można przeczytać w opracowaniu
IFN Working Paper No. 1484, 2023 Moonshots and the New Industrial Policy: Questioning the Mission Economy Magnus Henrekson, Christian Sandström and Mikael Stenkula